Powiat bełchatowski

Powiat bełchatowski
	powiat
	; Siedziba PGE Górnictwo i Energetyka w Bełchatowie
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
TERC	1001
Siedziba	Bełchatów
Starosta	Dorota Pędziwiatr
Powierzchnia (2023)	967,61 km²
Populacja (30.06.2023); • liczba ludności	; 108 875
• gęstość	112,5 os./km²
Urbanizacja	54,83%
Tablice rejestracyjne	EBE
	Adres urzędu:ul. Pabianicka 17/19; 97-400 Bełchatów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich	1
Liczba gmin miejsko-wiejskich	1
Liczba gmin wiejskich	6
	Położenie na mapie województwa;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Powiat bełchatowski – powiat w Polsce (województwo łódzkie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Siedzibą powiatu jest miasto Bełchatów.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie i obszar[edytuj | edytuj kod]

Powiat bełchatowski ma obszar 967,61 km²^[2], w tym:

grunty rolne 60,23%
grunty leśne 30,06%
grunty zabudowane i zurbanizowane 8,54%
grunty pod wodami 0,75%
pozostałe 0,42%^[3]

Powiat stanowi 5,31% powierzchni województwa łódzkiego.

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

gminy miejskie: Bełchatów
gminy miejsko-wiejskie: Zelów
gminy wiejskie: Bełchatów, Drużbice, Kleszczów, Kluki, Rusiec, Szczerców
miasta: Bełchatów, Zelów

Powierzchnia i ludność (dane GUS, stan: 1 stycznia 2023 r.)^[4]

lp.	Herb	Gmina	siedziba	powierzchnia (km²)	ludność	gęstość zaludnienia (osób/km²)
1		Bełchatów	Bełchatów	201,06	12931	64
2		Drużbice	Drużbice	113,36	5271	46
3		Kleszczów	Kleszczów	104,03	6208	60
4		Kluki	Kluki	118,63	4337	37
5		Rusiec	Rusiec	99,91	4829	48
6		Szczerców	Szczerców	128,87	8165	63
7		Zelów ^[a]	Zelów	167,11	14443	86
8		Bełchatów	–	34,64	52851	1526
Razem	–	8	7	967,61	109 035	113

Historia[edytuj | edytuj kod]

Powiat bełchatowski został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie łódzkim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat bełchatowski złożyło się 1 miasto i 21 gromad, które wyłączono z powiatu piotrkowskiego w tymże województwie^[5]:

miasto Bełchatów
gromady Bełchatów, Bińków^[b], Bujny Szlacheckie, Chabielice, Domiechowice, Gręboszew^[c], Grocholice^[d], Janów, Kamień, Kaszewice, Kącik, Kleszczów, Kluki, Lubiec, Łękawa, Łękińsko, Parzno, Ruszczyn, Suchcice, Sromutka i Wadlew

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla, a w ich miejsce reaktywowano gminy. Powiat bełchatowski podzielono na 1 miasto i 6 gmin^[6]:

miasto Bełchatów
gminy Bełchatów, Drużbice, Grocholice, Kleszczów, Kluki i Szczerców

Powiat nie obejmował wówczas miasta Zelów^[7] i gminy Zelów, które należały do powiatu łaskiego ani gminy Rusiec, którą powołano w powiecie pajęczańskim (obie w woj. łódzkim)^[6]. Objął natomiast gminę Szczerców, należącą do 1954 roku do powiatu łaskiego.

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu bełchatowskiego włączono do nowo utworzonego województwa piotrkowskiego^[8].

1 lutego 1977 roku zniesiono gminę Grocholice, której większość obszaru włączono do gminy Bełchatów^[9] oraz fragmentarycznie do miasta Bełchatowa (Grocholice i Zamoście), do którego równocześnie przyłączono także część obszaru gminy Bełchatów (m.in. Bińków i Politanice)^[10]. 1 października 1982 roku z gminy Drużbice wyłączono sołectwo Ostoja i włączono je do gminy Zelów^[11]. 1 stycznia 1988 roku do Bełchatowa przyłączono część wsi Ludwików, Zdzieszulice Dolne i Zdzieszulice Górne z gminy Bełchatów^[12]. 27 listopada 1996 roku miasto Bełchatów zostało określone jako gmina miejska^[13]. 1 października 1998 roku z gminy Drużbice wyłączono wieś Świerczyna oraz osadę Kociołki-Las, włączając je do gminy Dłutów^[14].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie łódzkim przywrócono powiat bełchatowski^[15]. W porównaniu z obszarem z 1975 roku powiat został zwiększony o gminy Rusiec (jedyna gmina powiatu która należała do województwa sieradzkiego) i Zelów. Gminy Grocholice nie odtworzono.

W porównaniu z obszarem z 1956 roku jedynie obszar dawnej gromady Ruszczyn leży obecnie na terenie powiatu radomszczańskiego – pozostałe są ponownie w powiecie bełchatowskim.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2023^[1]):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	108 875	100	55 730	51,19	53 145	48,81
Miasto	59 693	54,83	30 961	28,44	28 732	26,39
Wieś	49 182	45,17	24 769	22,75	24 413	22,42

Piramida wieku mieszkańców powiatu bełchatowskiego

Warunki przyrodnicze[edytuj | edytuj kod]

Największymi rzekami przepływającymi przez powiat bełchatowski są Widawka, Grabia, Pilsia.

Starostowie bełchatowscy[edytuj | edytuj kod]

Mariusz Kaczmarek (1998-2002)
Jacek Zatorski (2002-2006)
Jarosław Brózda (2006-2010)
Marek Konieczny (2010-2014)
Waldemar Wyczachowski (2014-2018)
Dorota Pędziwiatr (od 2018)

Sąsiednie powiaty[edytuj | edytuj kod]

Powiaty sąsiadujące to:

Transport[edytuj | edytuj kod]

Powiat bełchatowski leży na skrzyżowaniu szlaków drogowych i kolejowych w relacji północ – południe i wschód – zachód. Przez obszar powiatu przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie.

Drogi krajowe: 74 - Wieluń – Kielce.

Drogi wojewódzkie: 473 relacji Balin – Łask – Wadlew – Piotrków Tryb, 476 relacji Nowy Świat – Helenów, 480 relacji Sieradz – Widawa – Szczerców, 483 relacji Łask – Szczerców – Gmina Nowa Brzeźnica – Częstochowa, 484 relacji Buczek – Zelów – Bełchatów – Kamieńsk, 485 relacji Pabianice – Wadlew – Bełchatów^[16].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Dane gminy Zelów dotyczą całej gminy wraz z miastem ze względu na statut gminy
↑ Obecnie dzielnica Bełchatowa; obecna nazwa Binków.
↑ Obecna nazwa Gręboszów.
↑ Obecnie dzielnica Bełchatowa.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Ludność 2023 Stan ludności. GUS Bank Danych Lokalnych, 2023-12-29. [dostęp 2024-01-07]. (pol.).
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 Tabl.2
↑ Struktura użytkowania gruntów w województwie łódzkim 2020. „geoportal.lodzkie.pl”, 2020-01-01. [dostęp 2024-02-13]. (pol.).
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 Tabl.21
↑ Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 286.
↑ ^a ^b Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
↑ Od 13 listopada 1954 roku prawa osiedla (Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253), od 31 stycznia 1957 roku prawa miejskie (Dz.U. z 1957 r. nr 5, poz. 22).
↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
↑ Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 11.
↑ Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 12.
↑ Dz.U. z 1982 r. nr 23, poz. 166.
↑ M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 342
↑ Dz.U. z 1996 r. nr 130, poz. 612.
↑ Dz.U. z 1997 r. nr 130, poz. 847.
↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
↑ mapa targeo

[5] Dane gminy Zelów dotyczą całej gminy wraz z miastem ze względu na statut gminy

[7] Obecnie dzielnica Bełchatowa; obecna nazwa Binków.

[8] Obecna nazwa Gręboszów.

[9] Obecnie dzielnica Bełchatowa.

[autonazwa-1] Ludność 2023 Stan ludności. GUS Bank Danych Lokalnych, 2023-12-29. [dostęp 2024-01-07]. (pol.).

[2] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 Tabl.2

[3] Struktura użytkowania gruntów w województwie łódzkim 2020. „geoportal.lodzkie.pl”, 2020-01-01. [dostęp 2024-02-13]. (pol.).

[populacja2018-4] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 Tabl.21

[6] Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 286.

[zarys-10] Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.

[11] Od 13 listopada 1954 roku prawa osiedla (Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253), od 31 stycznia 1957 roku prawa miejskie (Dz.U. z 1957 r. nr 5, poz. 22).

[12] Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.

[13] Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 11.

[14] Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 12.

[15] Dz.U. z 1982 r. nr 23, poz. 166.

[16] M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 342

[17] Dz.U. z 1996 r. nr 130, poz. 612.

[18] Dz.U. z 1997 r. nr 130, poz. 847.

[19] Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.

[20] targeo

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[b]

[c]

[d]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Miasta na prawach powiatu	Łódź (siedziba) Piotrków Trybunalski Skierniewice
Powiaty	bełchatowski brzeziński kutnowski łaski łęczycki łowicki łódzki wschodni opoczyński pabianicki pajęczański piotrkowski poddębicki radomszczański rawski sieradzki skierniewicki tomaszowski wieluński wieruszowski zduńskowolski zgierski
Inne zagadnienia	Podział administracyjny Herb Flaga

Miasta	Bełchatów Zelów
Gminy miejskie	Bełchatów
Gminy miejsko-wiejskie	Zelów
Gminy wiejskie	Bełchatów Drużbice Kleszczów Kluki Rusiec Szczerców

Przynależność wojewódzka	woj. łódzkie
Miasta (1956–75)	Bełchatów (← od 1956)
Gromady (1956–1972)	Bełchatów (← 1956) Bełchatów (1961–72) Bińków (← 1956–61) Bujny Szlacheckie (← 1956–1972) Chabielice (← 1956–1972) Dobrzelów (1956–61) Domiechowice (← 1956–1972) Drużbice (1961–72) Gręboszew (← 1956–61) Grocholice (← 1956–1972) Janów (← 1956–58) Kamień (← 1956–68) Kaszewice (← 1956–1972) Kącik (← 1956–58) Kleszczów (← 1956–1972) Kluki (← 1956–1972) Lubiec (← 1956–61) Łękawa (← 1956–68) Łękińsko (← 1956–1972) Parzno (← 1956–68) Ruszczyn (← 1956–68) Sromutka (← 1956–1972) Suchcice (← 1956–1972) Szczerców (← 1961–72) Wadlew (← 1956–1972)
Gminy wiejskie (1973–1975)	Bełchatów Drużbice Grocholice Kleszczów Kluki Szczerców