Powiat pajęczański

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Powiat pajęczański
powiat
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

TERC

1009

Siedziba

Pajęczno

Starosta

Zbigniew Gajęcki

Powierzchnia

803,77 km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


50 952[1]

• gęstość

63,7 os./km²

Urbanizacja

24,27%

Tablice rejestracyjne

EPJ

Adres urzędu:
ul. Kościuszki 76
98-330 Pajęczno
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu pajęczańskiego
Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

6

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
51°08′50″N 18°59′30″E/51,147222 18,991667
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Powiat pajęczański – powiat w Polsce (województwo łódzkie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Pajęczno.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 51 220 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 51 071 osób[3].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie i obszar[edytuj | edytuj kod]

Powiat pajęczański ma obszar[4] 803,77 km².

Powiat stanowi 4,41% powierzchni województwa łódzkiego.

Powiat pajęczański graniczy z trzema powiatami województwa łódzkiego: wieluńskim, bełchatowskim i radomszczańskim oraz z dwoma powiatami województwa śląskiego: częstochowskim i kłobuckim.

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

Ludność i powierzchnia, wg GUS 2007[4][5]
lp. Herb Gmina siedziba powierzchnia
(km²)		 ludność gęstość zaludnienia
(osób/km²)
1 Działoszyn Działoszyn 120,92 12926 107
2 Kiełczygłów Kiełczygłów 88,80 4292 48
3 Nowa Brzeźnica Nowa Brzeźnica 135,15 4958 37
4 Pajęczno Pajęczno 113,64 11601 102
5 Rząśnia Rząśnia 86,12 4814 56
6 Siemkowice Siemkowice 98,40 4993 51
7 Strzelce Wielkie Strzelce Wielkie 78,00 4856 62
8 Sulmierzyce Sulmierzyce 82,74 4700 57
Razem - 8 8 803,77 53140 66

Historia[edytuj | edytuj kod]

Powiat pajęczański został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie łódzkim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat pajęczański złożyło się 29 gromad, które wyłączono z dwóch ościennych powiatów w tymże województwie[6]:

Na uwagę zasługuje fakt, iż w momencie utworzenia powiat pajęczański nie obejmował miast; Pajęczno, stolica powiatu, utraciła prawa miejskie w 1870 roku i odzyskała je dopiero 1 stycznia 1958 roku[8]. 1 stycznia 1959 roku z gromady Wiewiec wyłączono wieś Krzywanice i pobliskie kolonie i włączono je do gromady Lgota Wielka w powiecie radomszczańskim[9].

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy. Powiat pajęczański podzielono na 1 miasto i 9 gmin[10]:

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu pajęczańskiego podzielono między trzy nowo utworzone województwa[12].

  • częstochowskie – miasto Pajęczno oraz gminy Nowa Brzeźnica, Pajęczno i Strzelce Wielkie
  • piotrkowskie – gminy Rząśnia i Sulmierzyce
  • sieradzkie – gminy Działoszyn, Rusiec, Kiełczygłów i Siemkowice

1 stycznia 1992 roku miasto Pajęczno i gminę wiejską Pajęczno połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską[13]. 31 grudnia 1993 roku prawa miejskie odzyskał Działoszyn, co sprawiło, że gminę wiejską Działoszyn przekształcono w gminę miejsko-wiejską[14].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie łódzkim przywrócono powiat pajęczański[15], w porównaniu z obszarem z 1975 roku zmniejszony o gminę Rusiec, która znalazła się w powiecie bełchatowskim w tymże województwie.

Przyłączenie gminy Rząśnia do powiatu pajęczańskiego spotkało się z głośnym sprzeciwem ludności gminy powołującej się na względy funkcjonalno-przestrzenne i społeczne (zatrudnienie, gospodarka, komunikacja, podstawowe instytucje), przemawiające za przynależnością do powiatu bełchatowskiego[16]. Podobny wniosek (o przynależność do powiatu radomszczańskiego) złożyły także władze gminy Sulmierzyce, który jednak w przeciwieństwie do wniosku gminy Rząśnia, nie spełniał wymóg formalnych[17]. Żaden z nich nie został jednak uwzględniony.

W porównaniu z obszarem z 1956 roku jedynie obszar dawnej gromady Krzeczów leży obecnie na terenie powiatu wieluńskiego – pozostałe są ponownie w powiecie pajęczańskim.

Gospodarka, kultura, infrastruktura[edytuj | edytuj kod]

Powiat ma charakter leśny i rolniczy. Tereny rolnicze zajmują 52% ogólnej powierzchni powiatu. W produkcji rolniczej dominują ziemniaki i zboże, także rzepak i buraki cukrowe. Bardzo dobrze funkcjonuje produkcja chrzanu, Obrowska zupa chrzanowa została wpisana na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Na terenie powiatu działa 50 przetwórni owocowo-warzywnych. Ze zwierząt hoduje się trzodę chlewną i bydło mleczne. Powiat pajęczański posiada bogate złoża kamienia wapiennego, piasków i żwirów. W kraju znana jest Cementownia Warta S.A. z Trębaczewa koło Działoszyna. W powiecie pajęczańskim znajduje się również zwałowisko KWB Bełchatów oraz część odkrywki Szczerców[18]. W powiecie zarejestrowanych jest 2410 podmiotów gospodarczych. Regionem partnerskim powiatu pajęczańskiego jest powiat niemiecki Merseburg-Querfurt.

Powiat dysponuje 200 miejscami noclegowymi. Na terenie powiatu znajdują się dwa kina (w Pajęcznie i Działoszynie), 27 bibliotek, ośrodki kultury oraz Powiatowa Biblioteka Publiczna z czytelnią multimedialną.

Przez teren powiatu przebiegają krajowe drogi i linie kolejowe. Dobre połączenia zapewniają: magistrala kolejowa Śląsk-Porty i droga krajowa nr 42 oraz drogi wojewódzkie nr 486, 483, 491. Tablice rejestracyjne: EPJ (od maja 2000), wcześniej odpowiednio wojewódzkie częstochowskie, piotrkowskie, sieradzkie (wszystkie do 1998) i łódzkie (styczeń 1999 – kwiecień 2000). Powiatowy zarząd dróg znajduje się w mieście Działoszyn.

Przyroda i turystyka[edytuj | edytuj kod]

Warta płynąca przez Załęczański Park Krajobrazowy

Południowo-zachodnią część powiatu obejmuje Załęczański Park Krajobrazowy, na jego obszarze znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Węże i Dąbrowa w Niżankowicach. Na terenie Parku możemy podziwiać wiele interesujących pomników przyrody m.in. Żabi Staw czy Góra Wapiennik. W całym powiecie pajęczańskim rezerwaty przyrody mają łącznie 189 ha, a obszary chronionego krajobrazu zajmują 3640 ha.

Zabytki powiatu to głównie obiekty sakralne i architektoniczne oraz miejsca pamięci historycznej. Na terenie powiatu znajdują się 32 stanowiska archeologiczne.

  • Neorenesansowy Dworek w Stróży
    Neorenesansowy Dworek w Stróży
  • Barokowy Kościół św. Marii i Magdaleny w Działoszynie
    Barokowy Kościół św. Marii i Magdaleny w Działoszynie
  • Renesansowy Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Leonarda w Pajęcznie
    Renesansowy Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Leonarda w Pajęcznie
  • Klasycystyczny Kościół św. Rocha w Rząśni
    Klasycystyczny Kościół św. Rocha w Rząśni
  • Neogotycki Kościół św. Jana Chrzciciela w Nowej Brzeźnicy
    Neogotycki Kościół św. Jana Chrzciciela w Nowej Brzeźnicy
  • Renesansowy Pałac Męcińskich w Działoszynia
    Renesansowy Pałac Męcińskich w Działoszynia

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2007):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
  osób % osób % osób %
Ogółem 53 140 100 26 712 50,27 26 428 49,73
Miasto 12 897 24,27 6522 12,27 6375 12,00
Wieś 40 243 75,73 20 190 37,99 20 053 37,74
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu pajęczańskiego w 2014 roku[19].


Osoby związane z ziemią pajęczańską[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  3. ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  4. ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
  5. ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2007 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118. (pol.).
  6. ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 286
  7. ↑ Gromadzką Radę Narodową w Wistce zlikwidowano uchwałą WRN w Łodzi z dnia 20 września 1961 r. i włączono do gromady Dworszowice Pakoszowe
  8. ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282
  9. ↑ Dz.U. z 1958 r. nr 76, poz. 392
  10. ↑ Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
  11. ↑ obecnie w powiecie bełchatowskim
  12. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
  13. ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
  14. ↑ Dz.U. z 1993 r. nr 123, poz. 555
  15. ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
  16. ↑ Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji: Ocena nowego zasadniczego podziału terytorialnego państwa
  17. ↑ Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji: Ocena nowego zasadniczego podziału terytorialnego państwa, Wnioski i postulaty stopnia powiatowego
  18. ↑ Gospodarka Gminy Rząśnia – Gmina Rząśnia, „Gmina Rząśnia” [dostęp 2017-08-15] (pol.).
  19. ↑ Powiat pajęczański w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności w oparciu o dane GUS.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Województwo łódzkie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Powiat pajęczański
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu pajęczańskiego

Powiat pajęczański (1956–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1956–75)
Gromady
(1956–72)
Gminy wiejskie (1973–75)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powiat_pajęczański&oldid=71640468”