Powiat szydłowiecki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Powiat szydłowiecki
powiat
Ilustracja
Starostwo Powiatowe w Szydłowcu
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

TERC

1430

Siedziba

Szydłowiec

Starosta

Barbara Majewska

Powierzchnia (2004)

452,22 km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


39 340[1]

• gęstość

87,7 os./km²

Urbanizacja

30,15%

Nr kierunkowy

48 617

Kod pocztowy (2004)

26-500 – 26-510

Tablice rejestracyjne

WSZ

Adres urzędu:
pl. Marii Konopnickiej 7
26-500 Szydłowiec
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu szydłowieckiego
Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

3

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa

Powiat szydłowieckipolski powiat znajdujący się w województwie mazowieckim z siedzibą w Szydłowcu, reaktywowany w 1999 w ramach reformy administracyjnej. Od północy graniczy z powiatem przysuskim i radomskim, od wschodu ze starachowickim, od zachodu z koneckim, a od południa ze skarżyskim. Południową, zachodnią i częściowo wschodnią granicę powiatu szydłowieckiego stanowi granica województwa mazowieckiego ze świętokrzyskim. Gospodarkę tworzy głównie rolnictwo, następnie przemysł, handel i usługi. Ważnym działem gospodarki jest turystyka, zwłaszcza w gminach Szydłowiec i Chlewiska. Według opublikowanych przez GUS danych z 3,1 tys. osób pozostających bez zatrudnienia w kwietniu 2022 był powiatem o najwyższej stopie bezrobocia w Polsce (21,7%)[2].

Według danych z 31 grudnia 2019 powiat zamieszkiwały 39 672 osoby[3]. Natomiast dane z 30 czerwca 2020 wskazują liczbę 39 547 osób[4].

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

Gmina Liczba ludności (2006)[5] Powierzchnia
 Szydłowiec
(w tym miasto)
19 390
(62,3%)
138,15 km²
(15,8%)
 Chlewiska 6244
124,2 km²
 Jastrząb 5059
54,79 km²
 Mirów 3805 53,05 km²
 Orońsko 5723 81,91 km²
Razem 40 204 452,22 km²

W obrębie powiatu znajdują się 2 miasta i 98 miejscowości wiejskich, w 85 sołectwach.[potrzebny przypis]

Zmiany terytorialne[edytuj | edytuj kod]

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Powiat szydłowiecki położony jest na pograniczu różnych regionów (fizycznogeograficznych, administracyjnych, historycznych) co przyczynia się do różnorodności naturalnej i kulturowej. Obszar powiatu jest ściśle związany z regionem świętokrzyskim i Radomiem co powoduje pewną odmienność od mazowieckiej części województwa.[potrzebny przypis]

Powiat leży w przeważającej części na Przedgórzu Iłżeckim, południowo-wschodni obszar zajmuje Garb Gielniowski. Obie te jednostki wchodzą w skład Wyżyny Kieleckiej, która jest częścią Wyżyny Małopolskiej. Niewielkie północne skrawki w gminie Orońsko pokrywa Równina Radomska, część Wzniesień Południowomazowieckich, Nizin Środkowopolskich.

Historycznie oraz kulturowo terytorium powiatu znajduje się w Małopolsce, w ziemi sandomierskiej. Potocznie powiat szydłowiecki nazywany jest ziemią szydłowiecką, leżącą na Mazowszu, co jednak nie jest prawdą, gdyż nazwy jednostek podziału administracyjnego zwykle nie odzwierciedlają etnograficznego podziału na regiony.[potrzebny przypis]

Przechodząca przez powiat granica regionów powoduje duże zróżnicowanie wysokościowe terenu. Garb Gielniowski to pas wzniesień zbudowanych z piaskowców, które licznie występują w okolicach Szydłowca. Najwyższe wzniesienia przekraczają 300 m n.p.m., m.in. Altana (408 m n.p.m.), która jest najwyższym wzniesieniem w województwie mazowieckim[6], Cymbra (378 m n.p.m.) oraz Skłobska Góra (347 m n.p.m.). Przedgórze Iłżeckie to liczne grzbiety zbudowane ze skał wapienno-marglistych, w których rozwijają się zjawiska krasowe, widoczne niekiedy na powierzchni w postaci lejów i zapadlisk. Równina Radomska to głównie obszar rolniczy, słabo porośnięty lasami. Na terytorium powiatu przeważają tereny lekko faliste.

Powiat szydłowiecki pod względem geologicznym zbudowany jest głównie z osadów mezozoicznych okresu jurajskiego oraz utworów trzeciorzędowych. Występują tu liczne surowce mineralne takie jak: ruda żelaza, wapień, margiel, piaskowiec, gliny ogniotrwałe i ceramiczne oraz żwiry i piaski. Na terenie powiatu dominują gleby średniej i słabej jakości, klas V i VI bielicowe na podłożu kamiennym, piaszczystym i gliniastym. W powiecie występują także na niewielkich obszarach gleb brunatnych i rędzin mieszanych[7].

Terytorium powiatu szydłowieckiego znajduje się w dorzeczu Wisły. Średnia zasobność wód podziemnych, wykorzystywana jest w rolnictwie i przemyśle. Większość obszaru leży w zlewni rz. Radomki. Główną oś hydrograficzną powiatu stanowi rzeka Szabasówka z dopływami: Korzeniówką, Jabłonicą i Oronką. Swoje źródła mają na terenie powiatu: Oleśnica, Iłżanka i Kamienna. Największe zbiorniki wodne to zalewy w Koszorowie, Szydłowcu, Chlewiskach, Jastrzębiu i Aleksandrowie. Inne mniejsze to m.in. stawy w Łaziskach, Orłowie, Mirowie Starym, Orońsku, Szydłowcu oraz fosa w Parku Radziwiłłowskim.

Powiat szydłowiecki położony jest w strefie umiarkowanej, kontynentalnej. Średnia temperatura powietrza w styczniu waha się od –4 do –3 °C. zaś w lipcu najczęściej odnotowywaną miarą jest 18 °C. Średnia temperatura roczna w powiecie wynosi około 7 °C. W regionie można dostrzec przejściowość klimatu Polski pomiędzy wpływem oceanu i kontynentu. Powiat szydłowiecki leży w strefie klimatycznej, gdzie dominują czynniki kontynentalne. Toteż roczna średnia opadów atmosferycznych na tym obszarze waha się między 500 a 400 mm wody. Dość zapuszczona w głąb Polski strefa wpływu klimatu morskiego wpływa na ten obszar stosunkowo długim okresem wegetacyjnym roślin, od około 200 do 210 dni[7].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
  osób % osób % osób %
Ogółem 40 204 100 20 367 50,66 19 837 49,34
Miasto 12 118 30,14 6140 15,27 5978 14,87
Wieś 28 086 69,86 14 227 35,39 13 859 34,47
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu szydłowieckiego w 2014[8].


Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze formalne związki miasta z najbliższą okolicą zaczynają się już w 1553, kiedy to Mikołaj Radziwiłł utworzył hrabstwo szydłowieckie. Hrabstwo ostatecznie zostało zniesione w 1828, w wyniku sprzedaży dóbr szydłowieckich skarbowi Królestwa Polskiego. Powiat szydłowiecki istniał w latach 18091866 i obejmował dobra rządowe samsonowskie, suchedniowskie i bodzentyńskie, a więc poważną część Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. W kilka lat później Szydłowiec stał się siedzibą nadleśnictwa oraz dyrekcji obwodu górniczego.

Powiat szydłowiecki reaktywowano 1 października 1954 w województwie kieleckim, jako jeden z pierwszych powiatów utworzonych tuż po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin wiejskich (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych Polski. Na powiat szydłowiecki złożyły się 1 miasto i 22 gromady, które wyłączono z dwóch powiatów w województwie kieleckim (w praktyce gromady te należały do tych powiatów przez zaledwie dwa dni)[9]. Do nowo utworzonego powiatu włączono, z radomskiego: miasto Szydłowiec oraz gromady Barak, Chronów-Kolonia, Gąsawy Rządowe, Jastrząb, Kowala, Majdów, Mirów Stary, Młodocin Większy, Orońsko, Ostałówek, Pogroszyn, Rogów, Ruda Wielka, Śmiłów, Wałsnów, Wierzbica, Wola Lipieniecka, Wysoka i Zdziechów. Zaś z koneckiego gromady Chlewiska, Huta i Pawłów.

1 stycznia 1956 gromady Kowala i Młodocin (Większy) powróciły do powiatu radomskiego[10] (gromadę Młodocin zlikwidowano 31 grudnia 1961[11]). 1 stycznia 1959 zniesiono gromadę Barak a jej obszar włączono do gromady Śmiłów[12]. 31 grudnia tego roku zniesiono gromady Rogów (włączono do gromad Mirów i Gąsawy Rządowe), Wola Lipieniecka (włączono do gromad Wałsnów i Jastrząb) i Zdziechów (włączono do gromad Śmiłów i Wysoka)[13]. 31 grudnia 1961 siedzibę gromady Chronów przeniesiono z Chronowa-Kolonii do Łazisk, a siedzibę gromady Śmiłów przeniesiono ze Śmiłowa do Szydłowca; nazwy jednostek zmieniono na gromada Łaziska i gromada Szydłowiec[14]; tego dnia zniesiono też gromadę Wałsnów jej obszar włączono do gromad Chronów, Jastrząb i Orońsko[15]. 1 stycznia 1969 do powiatu szydłowieckiego przyłączono gromadę Skarżysko Książęce z powiatu iłżeckiego[16].

Po zniesieniu gromad i reaktywacji gmin z dniem 1 stycznia 1973 powiat szydłowiecki podzielono na 1 miasto i 7 gmin[17]: miasto Szydłowiec oraz gminy Bliżyn[18], Chlewiska, Jastrząb, Mirów, Orońsko, Szydłowiec i Wierzbica.

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 terytorium zniesionego powiatu szydłowieckiego włączono do nowo utworzonego województwa radomskiego, oprócz gminy Bliżyn, która pozostała w województwie kieleckim (mocno zmniejszonym)[19]. Wraz z reformą administracyjną z 1999 przywrócono w województwie mazowieckim powiat szydłowiecki o obszarze mniejszym od granic z 1975 (gmina Wierzbica znalazła się w powiecie radomskim w tymże województwie a gmina Bliżyn w powiecie skarżyskim w województwie świętokrzyskim)[20]. Porównując obszar dzisiejszego powiatu szydłowieckiego z obszarem z 1954, można zauważyć, że niektóre tereny znajdują się obecnie w powiatach radomskim i przysuskim.

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Kamieniołom „Podkowiński”, historyczne miejsce wydobycia piaskowca

Powiat szydłowiecki należy do terenów atrakcyjnych turystycznie i kulturowo w województwie mazowieckim. Występują tu liczne obiekty świadczące o bogatym dziedzictwie historycznym obszaru i położeniu w dawnej Puszczy Świętokrzyskiej. Atrakcje turystyczne stanowią nieczynne kamieniołomy, parki, pomniki przyrody, miejsca pamięci, a także historyczne obiekty przeszłości.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Świadectwa historycznej przeszłości powiatu znajdują się głównie w gminach: Chlewiska, Orońsko oraz Szydłowiec. Historia wielu miejscowości leżących na obszarze powiatu sięga Średniowiecza. Miejscowości te zawdzięczają swój rozwój eksploracji bogactw naturalnych, głównie kamienia piaskowca i rud żelaz, a następnie w późniejszym czasie rozwojowi przemysłu piwowarskiego, garbarskiego i metalowego.

Zespół urbanistyczny Szydłowca należy do najbardziej oryginalnych w regionie,[potrzebny przypis] poprzez monumentalne budowle: kościoła farnego, ratusza i zamku (zaliczanych do I grupy weryfikacyjnej) oraz nietypowego historycznego układu ulic, który pomimo dużych przekształceń w XIX i XX w., zachował swój średniowieczny charakter[potrzebny przypis]. Do innych zabytków na terenie miasta należą: kirkut, który jest największym cmentarzem żydowskim w subregionie,[potrzebny przypis] cmentarz parafialny, mieszczący kwatery żołnierzy z I i II wojny światowej oraz liczne kamieniołomy z Górą Trzech Krzyży.

W Orońsku swoją siedzibę ma Centrum Rzeźby Polskiej, które zajmuje XIX-wieczny zespół pałacowo-parkowy. Składa się on z odrestaurowanych budynków: pałacu, oficyny, kaplicy, oranżerii i zabudowań gospodarczych. Dworek związany jest z osobą Józefa Brandta, gdzie tworzył i prowadził szkołę przez większą część życia.

W siedzibie gminy Chlewiska są: kościół św. Stanisława, wzniesiony na początku XVI w. na miejscu pierwszego z 1121, pałac obronny, dawny zamek rodu Chlewiskich wzniesiony w późnym średniowieczu, kapliczka na wyspie z figurą św. Jana Nepomucena oraz Huta żelaza, wybudowana w 1882–1892 przez Francuskie Towarzystwo Metalurgiczne.

Inne zabytki na terenie powiatu to kościoły w Jastrzębiu i Wysokiej, pałac w Łaziskach oraz park wiejski w Mirowie Starym

Przyroda[edytuj | edytuj kod]

Południowa część powiatu to liczne lasy, rezerwaty i tereny rekreacyjne.

Udział procentowy lasów jest najwyższy w subregionie i znacznie przewyższa średnią wojewódzką – 32% (woj. 22%). Na terenie powiatu znajdują się obszary podlegające ochronie, są to:

[potrzebny przypis]

W skład rezerwatów przyrody wchodzą: rezerwat „Polesie” na terenie gminy Chlewiska oraz rezerwaty „Cis A” i „Cis B” w pobliżu Majdowa w gminie Szydłowiec. Dwa ostatnie, o powierzchni 9,25 ha i 6,1 ha, utworzono w 1953 dla ochrony naturalnego środowiska cisa. Rosnące na wilgotnych terenach cisy w formie drzewiastej i krzewiastej dorastają do 9 m wysokości.[potrzebny przypis]

Na terenie gminy Mirów prowadzone są prace nad ustanowieniem rezerwatu „Góra Piekło”. Ma on zostać utworzony w celu zachowania unikatowych form skałkowych zbudowanych z piaskowców środkowo-jurajskich z oryginalnymi formami skalnymi, takimi jak: platformy, progi, występy i bloki oraz chronioną roślinnością: podrzenia żebrowca i widłaków.[potrzebny przypis]

Obszary chronionego krajobrazu tworzą duży kompleks leśny zwany Lasami Przysusko-Szydłowieckimi. W kompleksie występują różne gatunki drzew, takie jak: sosna, jodła, buk zwyczajny, modrzew polski, jawor, dąb szypułkowy. Większość lasów na terenie powiatu, wchodzi w Obręb Leśny Szydłowiec, nadleśnictwa Skarżysko.

Na terenie powiatu występują liczne pomniki przyrody, w gminie Orońsko znajduje się zabytkowy park z czarną olchą oraz pomnik przyrody ożywionej – aleja z XIX-wiecznymi lipami, jesionami i klonami. Szczególnie atrakcyjne krajobrazowo są okolice Aleksandrowa, Borek, Huty, Leszczyn i Majdanek, gdzie występują liczne cisy, dęby oraz lipy szerokolistne, pochodzące z XVII w.[potrzebny przypis] Natomiast w gminie Szydłowiec znajduje się duży kompleks leśny z XIX-wiecznymi bukami, klonami, jaworami[potrzebny przypis].

Miejsca pamięci[edytuj | edytuj kod]

W powiecie szydłowieckim istnieje wiele miejsc pamięci, które są ściśle powiązane z wojskami, przemierzającymi ten teren. Większość z nich pochodzi z okresu powstania styczniowego i II wojny światowej.

Obiekty tego typu znajdują się w miejscowościach: Barak, gdzie 8 września 1939 36 DP rez. stoczyła zaciętą potyczkę z oddziałami 2 DL Wehrmachtu, Antoniów, gdzie 21 sierpnia 1944 oddział Wybranieckich AK stoczył zwycięską bitwę z oddziałami niemieckimi, Ciechostowice, gdzie miała miejsce bitwa partyzantów z wojskami niemieckimi, Guzów, gdzie w 1607 stoczono bitwę wojsk koronnych z rokoszanami, Skłoby, gdzie hitlerowcy dokonali pacyfikacji wsi 11 kwietnia 1940, zabijając 261 mieszkańców i paląc wszystkie zagrody, Stefankowie, gdzie 22 kwietnia 1863 doszło do zwycięskiej potyczki powstańców z wojskami rosyjskimi.

Szlaki[edytuj | edytuj kod]

Przez teren powiatu przebiega szlak turystyczny czerwony szlak Partyzancki łączący Szydłowiec, Chlewiska, Ruski Bród, Anielin oraz Inowłódz. Szlak rozpoczyna się na cmentarzu partyzanckim pod Skarbową Górą, przebiega przez lasy jodłowe Garbu Gielniowskiego oraz sosnowe bory Puszczy Pilickiej. Na trasie znajdują się miejsca związane z walkami oddziału dowodzonego przez mjra „Hubala” i innych oddziałów partyzanckich z czasów II wojny światowej, jak również liczne zabytki architektury obronnej i sakralnej.

Władze powiatu wprowadziły w 2007 sieć 10 szlaków rowerowych, polegającą na stworzeniu jednolitego systemu identyfikacji szlaków oraz współpracy ze Stowarzyszeniem Rozwoju Ziemi Szydłowieckiej. W ramach projektu utworzono kilka szlaków rowerowych:

Transport[edytuj | edytuj kod]

transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

  • Główną arterią powiatu jest droga krajowa nr 7 (E77) (GdańskWarszawaKrakówChyżne). Część tej trasy tworzy obwodnicę Szydłowca i krzyżuje się na wysokości miejscowości Szydłówek z drogą wojewódzką nr 727 (KlwówPrzysuchaSzydłowiecWierzbica). Odcinek Szydłowiec → Wierzbica tej trasy jest przystosowany do ruchu ciężarowego.
  • Drogi powiatowe:
    • 34301 (Rzuców → Cukrówka → Pawłów)
    • 34305 (Rzuców → Ostałów → Krzęcin)
    • 34308 (Chustki → Wysoka → Korzyce → Wieniawa)
    • 34310 (Ostałów-Kresy → Borkowice)
    • 34311 (Chlewiska → Cukrówka → Ostałów → Korzyce)
    • 34312 (Chlewiska → Nadolna → Borkowice)
    • 34313 (Szydłowiec-Książek → Aleksandrów → Niekłań Wielki → Stąporków)
    • 34315 (Chlewiska → Aleksandrów → Huta → Mroczków)
    • 34316 (Ruski Bród → Skłoby → Stefanków)
    • 34401 (Chronów-Kolonia Górna → Wawrzyszów → Wolanów)
    • 34467 (Wierzbica → Mirów → Mirzec)
    • 34471 (Orońsko → Kowala)
    • 34472 (Orońsko → Wierzbica)
    • 34474 (Dobrut → Lipienice)
    • 34475 (Jastrząb → Kolonia Kuźnia)
    • 34476 (Jastrząb → Gąsawy Rządowe)
    • 34477 (Szydłowiec → Gąsawy Rządowe → Mirów → Osiny)
    • 34478 (Barak → Sadek → Zbijów Duży → Trębowiec)
    • 34479 (Szydłowiec → Sadek → Szydłowiec-stacja kolejowa)
    • 34481 (Szydłowiec-Książek → Majdów → Bliżyn)
    • 34482 (Ciechostowice → Łazy)
    • 34483 (Szydłowiec-Praga → Krzęcin → Omięcin → Mniszek)
    • 34484 (Zaborowie → Omięcin → Wieniawa)
    • 34485 (Zastronie → Zaborowie → Łaziska)
    • 34486 (Szydłowiec-Irena → Zdziechów → Ciepła → Łaziska)
    • 34487 (Wałsnów → Ciepła)
    • 34488 (Orońsko → Łaziska → Wolanów)
    • 34489 (Łaziska → Chronów-Kolonia Górna → Guzów)
    • 34490 (Chronów-Kolonia Górna → Mniszek)
    • 34491 (Orońsko → Guzów → Wolanów)

Kolej[edytuj | edytuj kod]

Przez powiat przechodzą dwie zelektryfikowane linie kolejowe pierwszego rzędu. Pierwszą z nich jest linia relacji Warszawa → Radom → Kielce → Kraków. Na terenie powiatu znajdują się trzy stacje tej linii: Gąsawy, Jastrząb i Szydłowiec. Druga to linia relacji Radom → Tomaszów Mazowiecki → Koluszki, która posiada jedną stację na terenie tego powiatu, w Chronowie.

Samorząd[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Rada Powiatu Szydłowieckiego.
Starostowie Szydłowieccy
Starosta Wicestarosta
# zdjęcie imię i nazwisko okres gmina imię i nazwisko okres gmina
od do dni od do dni
1. Roman Bogusław Woźniak
(ur. 1961)
PSL
1 stycznia 1999 27 listopada 2002 1426 Orońsko Roman Środa
(1947–2022)
UP
1 stycznia 1999 27 listopada 2002 1426 Szydłowiec
2. Andrzej Szymon Woda
(ur. 1949)
Wspólnota Ziemi Szydłowieckiej
27 listopada 2002 22 września 2003 299 Szydłowiec Cezary Włodzimierz Sierawski
(ur. 1963)
Samoobrona RP
27 listopada 2002 22 września 2003 299 Jastrząb
3. Józef Figarski
(ur. 1958)
PSL
22 września 2003 27 listopada 2006 1162 Orońsko Anna Łękawska
(ur. 1953)
SLD – UP
22 września 2003 27 listopada 2006 1162 Szydłowiec
4. Włodzimierz Górlicki
(ur. 1955)
UED
27 listopada 2006 31 stycznia 2024 6274 Szydłowiec Roman Bogusław Woźniak
(ur. 1961)
PSL
27 listopada 2006 8 marca 2017 3754 Orońsko
Adam Mieczysław Włoskiewicz
(ur. 1956)
PSL
8 marca 2017 19 listopada 2018 621 Szydłowiec
Anita Elżbieta Gołosz
(ur. 1973)
PO
19 listopada 2018 nadal 1957 Mirów
5. Barbara Majewska

(ur. 1966) PSL

1 lutego 2024 nadal 57 Szydłowiec

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. GUS, Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec kwietnia 2022 r.). [dostęp 2022-06-18]. (pol.).
  3. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  4. GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 r., 30 czerwca 2020.
  5. Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2006 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2006, ISSN 1734-6118 (pol.).
  6. Szlaki Rowerowe Ziemi Szydłowieckiej, Szydłowiec: Stowarzyszenie Rozwoju Ziemi Szydłowieckiej, 2007, s. 31.
  7. a b Jerzy Piwek, Szydłowiec i dobra szydłowieckie w pierwszej połowie XIX wieku, Kielce: Politechnika Świętokrzyska, 1996, s. 11, ISBN 12343927.
  8. Powiat szydłowiecki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 236.
  10. Dz.U. 1955 nr 44, poz. 288.
  11. Uchwała nr 23/61 § 14 pkt 5 WRN w Kielcach oraz Dz. Urz. WRN w Kielcach z dn. 30 listopada 1961r, Nr 14 poz.129.
  12. Uchwała nr 21/58 z dn. 18.10.1958 § 5 WRN w Kielcach oraz Dz. Urz. WRN w Kielcach z dn. 31.12.1958, Nr 12, poz. 130.
  13. Uchwała nr 9/59 z dn. 12.06.1959 § 5.1 WRN w Kielcach oraz Dz. Urz. WRN w Kielcach z dn. 21.12.1959, Nr 13, poz. 96.
  14. Uchwała nr 24/61§ 14 pkt. 3 WRN w Kielcach oraz Dz. Urz. WRN w Kielcach z dnia 30. 11. 1961 r., Nr 14 poz.130.
  15. Uchwały nr 23/61 § 17 WRN w Kielcach oraz Dz. Urz. WRN w Kielcach z dn. 30 listopada 1961r, Nr 14 poz.129.
  16. Dz. Urz. WRN w Kielcach z dn. 23.12 1968 r., Nr 27, poz. 226.
  17. Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
  18. Obszary, z których 1 stycznia 1973 roku utworzono gminę Bliżyn przeniesiono tego samego dnia z powiatu kieleckiego do powiatu szydłowieckiego – Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 324.
  19. Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
  20. Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]