Powiat turecki

Powiat turecki
	powiat
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
TERC	3027
Siedziba	Turek
Starosta	Dariusz Kałużny
Powierzchnia	929,4 km²
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności	; 83 894
• gęstość	90,3 os./km²
Urbanizacja	34,81%
Tablice rejestracyjne	PTU
	Adres urzędu:ul. Kaliska 59; 62-700 Turek
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich	1
Liczba gmin miejsko-wiejskich	2
Liczba gmin wiejskich	6
	Położenie na mapie województwa;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Powiat turecki – powiat w Polsce, we wschodniej części województwa wielkopolskiego, z siedzibą w Turku; przywrócony w wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej w 1999.

Powiat turecki powstał w 1867 w wyniku wydzielenia z wschodniej części powiatu kaliskiego w guberni kaliskiej Królestwa Polskiego^[2].

Przez powiat turecki przebiega autostrada A2, droga krajowa nr 72 i droga krajowa nr 83.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[3] powiat zamieszkiwały 83 894 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 83 818 osób^[4].

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

1 gmina miejska: Turek
2 gminy miejsko-wiejskie: Dobra, Tuliszków
6 gmin wiejskich: Brudzew, Kawęczyn, Malanów, Przykona, Turek, Władysławów

Obiekty zabytkowe[edytuj | edytuj kod]

Według danych Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków, na terenie powiatu tureckiego znajduje się 107 obiektów i zespołów zabytkowych, w tym 51 na terenie samego miasta Turku. Poza tym najwięcej wpisanych zabytków i ich zespołów posiada gmina Władysławów (13), zaś najmniej gmina Przykona (zaledwie 3). Przeważają obiekty sztuki sakralnej – kościoły, cmentarze – oraz zespoły dworskie. Warto jednak zauważyć, że w samym Turku aż 43 pozycje stanowią tzw. domy tkaczy z XIX wieku.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Powiat turecki położony jest we wschodniej Wielkopolsce, w Kaliskiem, częściowo także w ziemi sieradzkiej^[5]. Graniczy z powiatami: kolskim, konińskim, kaliskim oraz poddębickim i sieradzkim, administracyjnie należącymi do województwa łódzkiego. Głównym ośrodkiem administracyjnym i gospodarczym powiatu tureckiego jest miasto Turek. Przez Turek przechodzi węzeł komunikacyjny o znaczeniu wojewódzkim i międzywojewódzkim (droga krajowa nr 72, droga krajowa nr 83, droga wojewódzka nr 470).

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Trasy piesze i rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Rzeki[edytuj | edytuj kod]

Główną rzeką jest Warta, stanowiąca wschodnią granicę powiatu. Obszar położony na zachód od niej odwadniany jest przez zespół czterech cieków – jej lewobrzeżnych dopływów. Są nimi: Teleszyna, Kiełbaska, Topiec i Powa.

Bogactwa naturalne[edytuj | edytuj kod]

Swoistą cechą powiatu tureckiego jest kopalnictwo odkrywkowe i dominujący w ogólnym bilansie wody udział wód podziemnych, drenowanych w toku eksploatacji górniczej.

Najważniejszym bogactwem naturalnym eksploatowanym na terenie powiatu jest węgiel brunatny. Udokumentowane i eksploatowane złoża występują na terenie gmin: Turek, Przykona i Brudzew. Węgiel wykorzystywany był jako surowiec energetyczny w miejscowej Elektrowni „Adamów”. Poza węglem występują dość powszechnie pospolite surowce mineralne jak: piaski, żwiry, gliny morenowe, iły. Surowce te stanowią bazę kruszywa naturalnego dla potrzeb budownictwa i drogownictwa.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	83 686	100	42 839	51,19	40 847	48,81
Miasto	34 398	41,10	17 999	21,51	16 399	19,60
Wieś	49 288	58,90	24 840	29,68	24 448	29,21

Liczba ludności w każdej z gmin (dane z 30 września 2008)^[6]:

m. Turek: 29 621 (1)
gm. Brudzew: 6168 (7)
gm. Dobra: 6471 (6)
gm. Kawęczyn: 5372 (8)
gm. Malanów: 6518 (5)
gm. Przykona: 4273 (9)
gm. Tuliszków: 10 557 (2)
gm. Turek: 8075 (3)
gm. Władysławów: 8032 (4)

ogółem: 85 087

Piramida wieku mieszkańców powiatu tureckiego w 2014 roku^[7].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie tureckim obejmowała ok. 1,3 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 3,6% do aktywnych zawodowo^[8].

Media[edytuj | edytuj kod]

Na terenie powiatu wydawane są dwa tygodniki lokalne:

Echo Turku
portal turek.net.pl

Policja[edytuj | edytuj kod]

Komenda Powiatowa Policji w Turku,
Komisariat Policji w Dobrej,
Komisariat Policji w Tuliszkowie^[9]

Jednostki OSP w KSRG[edytuj | edytuj kod]

OSP Brudzew,

OSP Chrząblice,

OSP Dobra,

OSP Piekary,

OSP Kowale Pańskie,

OSP Kawęczyn,

OSP Kotwasice,

OSP Malanów,

OSP Przykona,

OSP Smulsko,

OSP Grzymiszew,

OSP Tuliszków,

OSP Kowale Księże,

OSP Władysławów,

OSP Kuny,

OSP Chylin^[10]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Powiat turczański

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ Leonard de Verdmon-Jacques, Stanisław Graeve: Przewodnik po Guberni Kaliskiej z kolorowaną szczegółową mapą miast, osad, wsi. Cz. 1: Dział informacyjno-statystyczny. Warszawa: Stanisław Graeve, 1912, s. 7.
↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .
↑ Mariusz Kaszyński. Z przeszłości administracyjnej miejscowości Brudzew w powiecie tureckim. „Polonia Maior Orientalis. Studia z dziejów Wielkopolski wschodniej”. 8, s. 18, 2021-12-22. Piotr Gołdyn – redaktor naczelny. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. ISSN 2392-0106. [dostęp 2022-06-15]. Cytat: Wydaje się wielce prawdopodobne, iż od samego początku organizacji plemiennej pobliski Turek wraz ze Spicymierzem był związany zawsze z ziemią sieradzką i po powstaniu województwa i powiatu sieradzkiego wszedł w ich skład. Teorię o powiązaniu Turku z ziemią sieradzką potwierdził między innymi Jan Korytkowski. (pol.).
↑ Informacje o stanie rejestru wyborców
↑ Powiat turecki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-12-13] (pol.).
↑ K.P.P.K.P.P. Turek K.P.P.K.P.P., Komisariaty Policji [online], KPP Turek [dostęp 2023-09-07] (pol.).
↑ Wykaz jednostek OSP włączonych do KSRG - Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Turku - Portal Gov.pl [online], Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Turku [dostęp 2023-09-06] (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Powiat turecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 637 .

[populacja2019-1] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[2] Leonard de Verdmon-Jacques, Stanisław Graeve: Przewodnik po Guberni Kaliskiej z kolorowaną szczegółową mapą miast, osad, wsi. Cz. 1: Dział informacyjno-statystyczny. Warszawa: Stanisław Graeve, 1912, s. 7.

[3] , Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .

[4] GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .

[5] Mariusz Kaszyński. Z przeszłości administracyjnej miejscowości Brudzew w powiecie tureckim. „Polonia Maior Orientalis. Studia z dziejów Wielkopolski wschodniej”. 8, s. 18, 2021-12-22. Piotr Gołdyn – redaktor naczelny. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. ISSN 2392-0106. [dostęp 2022-06-15]. Cytat: Wydaje się wielce prawdopodobne, iż od samego początku organizacji plemiennej pobliski Turek wraz ze Spicymierzem był związany zawsze z ziemią sieradzką i po powstaniu województwa i powiatu sieradzkiego wszedł w ich skład. Teorię o powiązaniu Turku z ziemią sieradzką potwierdził między innymi Jan Korytkowski. (pol.).

[6] Informacje o stanie rejestru wyborców

[populacja2016-7] Powiat turecki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[8] GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-12-13] (pol.).

[9] K.P.P.K.P.P. Turek K.P.P.K.P.P., Komisariaty Policji [online], KPP Turek [dostęp 2023-09-07] (pol.).

[10] Wykaz jednostek OSP włączonych do KSRG - Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Turku - Portal Gov.pl [online], Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Turku [dostęp 2023-09-06] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań (siedziba)
Powiaty	chodzieski czarnkowsko-trzcianecki gnieźnieński gostyński grodziski jarociński kaliski kępiński kolski koniński kościański krotoszyński leszczyński międzychodzki nowotomyski obornicki ostrowski ostrzeszowski pilski pleszewski poznański rawicki słupecki szamotulski średzki śremski turecki wągrowiecki wolsztyński wrzesiński złotowski
Inne zagadnienia	Podział administracyjny Herb Flaga

Miasta	Dobra Tuliszków Turek
Gminy miejskie	Turek
Gminy miejsko-wiejskie	Dobra Tuliszków
Gminy wiejskie	Brudzew Kawęczyn Malanów Przykona Turek Władysławów

Przynależność wojewódzka	gubernia kaliska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–38) woj. poznańskie (II RP) (1938–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta	Dobra (do 1870, 1919–4? i od 194?) Tuliszków (← od 1939) Turek Uniejów (do 1870, 1919–4? i 194?–55 →) Warta (do 1886 →)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bartochów (do 1886 →) Biernacice (do 1937) Brudzew (← od 1939) Dobra (1870–1919) Dobra (od 1937) Dziadowice (1937–54) Goszczanów Grzybki (do 1937) Jeziorsko (1937–54) Kawęczyn (od 1973) Kościelnica (do 1937) Kowale Pańskie (do 1954) Lubola (do 1937) Malanów (do 1937 i od 1973) Niemysłów (do 1937) Niewiesz (do 1954) Orzeszków (1937–54) Ostrów Wartski (do 1937) Pęcherzew (do 1937) Pęczniew (1937–54) Piekary (do 1937) Piętno (do 1937) Przykona (od 1937) Skarżyn (do 1937) Skotniki (do 1937) Strzałków (do 1922 →) Świnice (1937–54) Tokary (do 1937) Tuliszków (← od 1939) Turek (od 1973) Uniejów (1870–1919) Ustków (od 1973) Wichertów (do 1937) Władysławów (← od 1939) Wola Świniecka (do 1937) Zelgoszcz (do 1937)
Gromady (1954–72)	Biernacice (1954–55 →) Brudzew (1954–72) Chlebów (1954–59) Chlewo (1954–71) Cielce (1954–72) Cisew (1954–58) Człopy (1954–56 →) Dąbrowica (1954–59) Dobra (1954–72) Dominikowice (1954–55 →) Dziadowice (1954–71) Galew (1954–59) Goszczanów (1954–72) Grzymiszew (1954–71) Jeziorsko (1954–72) Kaczki Średnie (1954–59) Karolina (1954–59) Kawęczyn (1954–59) Kowale Pańskie (1954–72) Koźmin (1954–71) Krwony (1954–59) Lubola (1954–55 →) Ładawy (1954–55 →) Malanów (1954–72) Międzylesie (1954–59) Miniszew (1954–55 →) Natalia (1954–59) Niemysłów (1954–55 →) Niewiesz (1954–55 →) Orzeszków (1954–55 →) Pęczniew (1954–55 →) Piaski (1954–55 →) Piekary (1954–71) Poniatów (1954–59) Przykona (1954–72) Saków (1954–55 →) Siedlątków (1954–55 →) Skarżyn (1954–59) Słodków (1954–71) Słomów Kościelny (1954–71) Smaszew (1954–59) Smulsko (1954–59) Strachocice (1954–59) Szadów Pański (1960–71) Świnice Warckie (1954–55 →) Tarnowa (1954–58) Tokary (1954–72) Tuliszków (1954–72) Turek (1971–72) Ustków (1954–71) Wilamów (1954–55 →) Wilczków (1954–55 →) Władysławów (1954–72) Wyszyna (1954–71) Ziemięcin (1954–72)